بیماری تنشنج یا صرع در کودکان به چه صورتی است؟

بیماری صرع یا تشنج در کودکان به نوع اختلال دوره ‌ای گفته می شود که به دلایل مختلفی اتفاق می ‌افتد. به طور معمول بیماری صرع در کودکان با علائمی مثل لرزیدن، تکان دادن تمام و یا بخشی از بدن همراه است. این موضوع معمولاً به صورت غیر قابل کنترل و یکباره اتفاق می‌افتد و از همین رو سبب بروز حرکاتی غیر طبیعی در کودک می شود. معمولاً علائم صرع در کودکان شباهت زیادی با علائم این بیماری در بزرگسالان دارد. اما به هر حال آشنایی با علائم تشنج در نوزادان برای تمام افراد خانواده و همچنین پرستار کودک اهمیت زیادی دارد و می تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند. در این مقاله می توانید با هر آن چیزی که لازم است در مورد صرع یا تشنج در کودکان بدانید آشنا شوید.

تشنج یا صرع در کودکان چیست و چرا اتفاق می افتد؟

تشنج یا صرع در واقع به اختلال در فعالیت الکتریکی مغز گفته می شود که معمولاً به صورت یک حمله عصبی بروز می کند. این مشکل زمانی ایجاد می شود که یک فعالیت شدید و یک باره در مغز ایجاد شده باشد. علت تشنج در کودکان معمولاً مشابه بزرگسالان است. اما در بسیاری از مواقع تشنج در کودکان بر اثر تب زیاد و یا اسپاسم ایجاد می ‌شود. به عنوان یک پرستار کودک باید بداند صرع یا تشنج ممکن است در هر سنی بروز کند. مهم ترین دلیل بروز صرع اختلال در ارسال سیگنال های مغزی می باشد که می تواند به هر دلیلی اتفاق بیفتد.

در مورد این که بیماری صرع ارثی است؟

باید بدانید که این بیماری در افرادی که زمینه ارثی دارند بیشتر است و از همین رو ژنتیک نیز می تواند در بروز این بیماری دخیل باشد.

انواع تشنج در کودکان

تشنج در دوران کودکی به دو نوع اصلی تشنج کانونی و تشنج عمومی تقسیم می‌شود.

• تشنج های کانونی که به عنوان تشنج جزئی نیز شناخته می‌شوند؛ تنها یک سمت مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهند. قبل از تشنج کانونی، کودک علائمی را تجربه می‌کند که نشان می‌دهند حمله‌ای در حال وقوع است.
• تشنج عمومی هر دو طرف مغز را درگیر می‌کند و معمولا باعث کاهش هوشیاری می‌شود. اکثر کودکان پس از این نوع تشنج خواب‌آلود و خسته هستند.

علائم تشنج در کودکان و نوزادان

علائم کودک به نوع تشنجی که به آن مبتلا است بستگی دارد. علائم عمومی یا علائم هشداردهنده تشنج می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• خیره شدن
• تند و سریع شدن حرکات بازوها و پاها
• سفت شدن بدن
• کاهش هوشیاری
• مشکلات تنفسی
• کاهش کنترل کودک روی روده یا مثانه
• زمین خوردن ناگهانی و بدون دلیل مشخص
• پاسخ ندادن به سر و صداهای اطراف
• گیجی
• تکان دادن سر به صورت ریتمیک
• چشمک زدن سریع و بعد از آن خیره شدن به یک نقطه

در طول تشنج، ممکن است لب‌های کودک آبی رنگ شود و تنفس او طبیعی نباشد. پس از تشنج نیز معمولا خواب‌آلودگی یا گیجی به سراغ او می‌آید.

علائم اولیه تشنج در کودکان

برای والدین و هر کسی که به عنوان پرستار کودک در کنار اوست؛ شناخت علائم اولیه این بیماری بسیار اهمیت دارد. مهم است که بدانید بسیاری از این علائم، جزء رفتارهای طبیعی دوران کودکی هستند. با این حال، اگر به صورت مکرر و غیرطبیعی رخ دهند؛ لازم است به پزشک مراجعه کنید. این نکته را نیز فراموش نکنید که تشنج همیشه به معنای ابتلای کودک به صرع نیست. تب بالا و برخی از بیماری‌ها نیز می‌توانند باعث تشنج شوند. بنابراین برای تشخیص درست صرع حتما باید به پزشک مراجعه کنید.

• کاهش هوشیاری و میزان توجه کودک به محیط برای مدت کوتاهی
• زمزمه کردن کلمات و عدم پاسخگویی به اطرافیان
• زمین خوردن‌های ناگهانی
• انجام حرکات مکرر و غیرعادی مانند تکان دادن سر یا پلک زدن سریع
• درد ناگهانی معده همراه با گیجی و خواب‌آلودگی
• خواب آلودگی و تحریک‌پذیری غیرعادی بعد از بیدار شدن از خواب
• توهم شنیدن صدا‌های غیرواقعی و اعتراض کودک به مزه و بوهای عجیب
• ترس یا عصبانیت ناگهانی و مکرر

علت بروز تشنج در کودکان

 به طور معمول از مهم ترین دلایل تشنج در کودکان می توان به تب بالا، عفونت های ویروسی، ضایعات عصبی و یا ابتلا به بیماری صرع اشاره کرد. از طرف دیگر ابتلا به برخی از بیماری های ژنتیکی، افت شدید قند خون و همچنین آسیب های مغزی نیز می تواند در بروز این بیماری دخیل باشد. توجه داشته باشید که اگر مادر در حین بارداری از برخی داروهای خاص استفاده کند، ممکن است کودک به این مشکل مبتلا شود. در پاسخ به این سوال که بیماری صرع از چه زمانی شروع می شود باید بدانید که گاهی اوقات یک نوزاد به این بیماری مبتلا می شود و گاهی اوقات یک فرد سالخورده. از همین رو تشنج ممکن است در هر سنی بروز کند.

بیماری تشنج در کودکان همان صرع می باشد که بیشتر تشنج ارثی در کودکان ظاهر می شود و نشانه های آن تب زیاد، عفونت ویروسی و… خود را نشان می دهد و شبیه صرع در بزرگسالان است و روش درمان بستگی به پیشرفت آن می باشد ولی یکی از روش ها رژیم کتوژنیک می باشد.

مهم ترین علائم صرع در کودکان چیست؟

از آن جایی که تشنج به دلایل مختلفی در کودک اتفاق می افتد و بر این علائم آن نیز می تواند به صورت های متفاوتی بروز کند به طور معمول علائم بیماری صرع در سالمندان و بزرگسالان با کودکان مشابه است. فردی که دچار تشنج می شود ممکن است برای مدت کوتاهی بدون واکنش و ثابت به یک نقطه خیره شود. سپس عضلات شل شده بر روی زمین می افتد. در این شرایط برخی از کودکان کنترل ادرار خود را از دست می دهند. عضلات کودک منقبض می شود و اندام ها شروع به لرزش می کنند.

ممکن است کودک برای لحظه ای شما را نشناسد و یا حتی نداند در چه موقعیتی قرار دارد. گاهی اوقات تشنج در نوزادان با لرزش ناگهانی لب ها همراه است. حرکتی درست مثل جویدن که معمولاً با حرکات کنترل شده چشم ها همراه می شود. به عنوان پرستار کودک در منزل و یا فردی که وظیفه نگهداری از کودک را بر عهده دارد باید بدانید که در زمان تشنج ممکن است تنها یک قسمت از بدن فرد دچار لرزش شود.

روش های تشخیص بیماری تشنج کودکان

آشنایی با علائم بیماری صرع برای پرستار کودک در منزل و همچنین فردی که وظیفه نگهداری از کودک را بر عهده دارد اهمیت زیادی دارد. اما به هر حال تشخیص نهایی این بیماری باید توسط پزشک انجام شود. به طور معمول برای تشخیص تشنج در کودکان از روش‌هایی مثل الکترو آنسفالوگرافی و همچنین انجام آزمایش های متعدد استفاده می شود. به عنوان پرستار کودک باید بدانید با مشاهده کوچک ترین علائم صرع باید کودک را بلافاصله نزد پزشک ببرید. به طور معمول پزشک با اندازه گیری میزان اکسیژن خون، میزان قند خون، کشت ادرار و همچنین کشیدن مایع نخاعی و عکسبرداری از مغز قادر به تشخیص بیماری خواهد بود. در بسیاری از مواقع با سی تی مغز، ناهنجاری های مغزی، خونریزی و یا تومورهای مغزی مشاهده می شود.

در یک مقاله به صورت کامل به “درمان سریع افت قند خون” پرداختیم.

اقداماتی که باید در زمان تشنج کودک انجام دهید ؟

قبل از هر چیز باید بدانید که شما به عنوان پرستار کودک در منزل و یا فردی که وظیفه نگهداری از کودک را بر عهده دارد موظف هستید تا با مشاهده علائم تشنج هر چه سریع‌ تر اقدامات فوری برای جلوگیری از آسیب های بیشتر را انجام دهید. برای این کار باید مراحل زیر را دنبال کنید:

• ابتدا کودک را به پهلو بخوابانید.
• کلیه اجسام تیز برنده و خطرناک را از اطراف بردارید.
• بهتر است در این شرایط چیزی در دهان کودک قرار ندهید و یا سعی نکنید زبان او را نگه دارید.
• تا بهبود کامل حال کودک و هوشیار شدن او باید در کنارش بمانید.
• مطمئن شوید بعد از تشنج کودک به خوبی نفس می‌کشد. اگر تنفس کودک دچار اختلال شد و یا احساس کردید که نفس نمی کشد باید هرچه سریع تر از تنفس دهان به دهان استفاده کنید. توجه داشته باشید که استفاده از این روش آن هم زمانی که کودک در حال تشنج است، می ‌تواند به او آسیب برساند. بنابراین این کار را حتماً بعد از تمام شدن تشنج انجام دهید. 
• به عنوان پرستار کودک و یا فردی که وظیفه نگهداری از کودک را بر عهده دارد باید بدانید که تا زمانی که کودک به طور کامل هوشیار نشده هیچ آب غذا و داروی به او ندهید. بعد از اینکه تشنج تمام شد حتماً مقدار تب کودک را بررسی کنید و در صورتی که تب داشت هر چه سریع تر اقدامات لازم برای برطرف کردن تب را انجام دهید. در این شرایط بهتر است از قرص استامینوفن استفاده کنید و لباس های گرم کودک را در آورید.

درمان بیماری صرع امکان پذیر است؟

فردی که وظیفه مراقبت از کودک را بر عهده دارد باید بدانید که آیا کودک از داروهای ضد صرع استفاده می کند یا خیر. کودکانی که به صرع مبتلا هستند باید تحت نظر پزشک از دارو استفاده کنند. از طرف دیگر بیماری صرع و رژیم غذایی نیز ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. به طوری که مصرف برخی از غذاها و خوراکی ها می تواند علائم بیماری را تا حدود زیادی کاهش دهد. معمولاً کودکانی که به دلیل تنوع و یا تنها یک بار به صرع مبتلا می شوند نیازی به درمان و داروی ندارند. اما اگر این اتفاق به صورت مکرر رخ دهد، کودک باید از دارو و مکمل هایی استفاده کند. یکی دیگر از روش های درمان تشنج در کودکان رعایت کردن رژیم کتوژنیک است.

این رژیم با محدود کردن مقدار کربوهیدرات و مصرف چربی به تولید ماده ای به نام کتون در بدن می ‌شود و این ماده می ‌تواند در کنترل صرع در کودکان موثر باشد. به عنوان پرستار کودک و فردی که وظیفه نگهداری از کودک را بر عهده دارد باید بدانید برای درمان بیماری صرع کودک باید حداقل تا ۲ سال از این رژیم پیروی می کند. روش بعدی که برای درمان بیماری صرع کودکان استفاده می ‌شود جراحی است. زمانی که کودک با استفاده از داروها و رعایت کردن رژیم کتوژنیک درمان نشود و یا در ناحیه باشد باید از روش جراحی برای درمان استفاده نمود.

داروهای تشنج کودکان

گزینه‌های دارویی زیادی برای کنترل حملات تشنج در کودکان وجود دارد که باید هنگام انتخاب آنها به دو عامل مهم نوع صرع و عوارض جانبی دارو توجه کرد.

آیا بیماری صرع خطرناک است

بیماری صرع هم می‌تواند اثرات مخرب کوتاه مدت داشته باشد و هم در دراز مدت مضراتی برای بدن به همراه آورد. زمین خوردن و وارد آمدن ضربه به سر بدترین و جدی‌ترین خطری است که کودکان مبتلا به این عارضه را تهدید می‌کند. همانطور که گفتیم خطرات طولانی مدتی نیز برای این نوع بیماری در نظر گرفته شده است. افراد مبتلا به صرع اغلب مشکلات حافظه یا اختلالات عاطفی مانند اضطراب یا افسردگی دارند. ضمن اینکه به طور کلی صرع می‌تواند از نظر کیفی روی زندگی تاثیرات مخربی داشته باشد.

ایا بیماری صرع در کودکان قابل درمان است

معروف‌ترین گزینه‌های درمانی برای صرع در کودکان عبارتند از:

مصرف دارو: اکثر افراد مبتلا به صرع برای کنترل علائم خود به داروهای ضد صرع نیاز دارند. این داروها ممکن است از بروز تشنج جلوگیری کنند؛ اما درمان قطعی بیماری نیستند و پس از شروع تشنج نمی‌توانند آن را متوقف کنند. بسیاری از کودکان تا پایان عمر خود نیاز به مصرف دارو ندارند و بعد از مدتی می‌توانند مصرف خود را زیر نظر پزشک قطع کنند.

رعایت رژیم کتوژنیک: اگر مصرف دارو کافی نباشند؛ ممکن است رژیم کتوژنیک بتواند این بیماری را در برخی از کودکان کنترل کند.

تحریک عصب: اگر صرع به دارو پاسخ ندهد؛ پزشک ممکن است روش تحریک عصبی را توصیه کند. در این درمان، از دستگاه خاصی برای ارسال جریان‌های الکتریکی ضعیف به سیستم عصبی استفاده می‌شود.

عمل جراحی: در برخی از موارد، پزشک با برداشتن بخشی از مغز با عمل جراحی این بیماری را در کودک کنترل می‌کند.

عوارض بعد از تشنج در کودکان خطرناک است!

به طور کلی باید بدانید که علتی که موجب بروز تشنج در کودک می شود روی عوارض این مشکل نیز تأثیر می گذارد. به عنوان فردی که وظیفه نگهداری از کودک را بر عهده دارد باید بدانید که در تشنج هایی که بیشتر از 5 دقیقه طول می کشد، باید حتماً از پزشک کمک بگیرید. به عنوان پرستار کودک در  پاسخ به این سوال که آیا بیماری صرع خطرناک است. باید بدانید که گاهی اوقات ممکن است فرد بعد از تشنج قادر به نفس کشیدن نباشد و یا بعد از تشنج اول تشنج دوم را تجربه کند. در این شرایط ممکن است در صورت تأخیر در مراجعه به پزشک جان کودک به خطر بی افتد.

 به عنوان پرستار کودک در منزل باید بدانید که رایج ترین عوارض تشنج در کودکان معمولاً سقوط و برخورد فرد با جسم تیز است. از همین رو باید به شدت مراقب این موضوع باشید. به علاوه در اکثر مواقع افرادی که به صرع مبتلا هستند معمولاً از لحاظ روحی ضعیف تر هستند و از همین رو مراقب کودکان در منزل باید حواستان بیشتر به این کودکان باشد و در صورت نیاز از یک مشاور یا روانشناس کمک بگیرید.

تاثیر تشنج بر مغز کودکان

اکثر کودکان مبتلا به صرع دارای طیف هوشی و توانایی‌های مشابهی با سایر کودکان هستند. با این حال، برخی از کودکان مبتلا به صرع مشکلات یادگیری در آینده خواهند داشت. این مشکلات ممکن است به دلیل عوامل مرتبط با صرع مانند وجود یک ناهنجاری مغزی زمینه‌ای و تعداد دفعات وقوع تشنج، یا به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای دیگر مانند اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) یا اختلال طیف اوتیسم (ASD) رخ دهند. تشنج‌های شبانه می‌توانند باعث خواب‌آلودگی در طول روز شده و بر یادگیری و مشارکت آموزشی کودک تاثیر بگذارند. گاهی اوقات داروهای درمان این بیماری نیز به خواب‌آلودگی، تغییراتی خلقی و یا تغییرات رفتاری کمک می‌کنند. حتی زمانی که حملات با دارو کنترل می‌شوند نیز ممکن است صرع مجموعه‌ای از مسائل دیگری را ایجاد کند که می‌توانند بر روی رشد و توانایی‌های طبیعی کودک اثرگذار باشند. اختلالات شناختی که بر روی زبان، حافظه، توجه و سایر توانایی‌های حیاتی برای رشد طبیعی تاثیر می‌گذارند؛ در میان کودکان مبتلا به صرع رایج‌تر هستند.

حمله عصبی در کودکان

حملات عصبی ناشی از ابتلا به تشنج در کودکان، نتیجه تخلیه بار الکتریکی اضافی در گروهی از سلول‌های مغزی است. قسمت‌های مختلفی از مغز می‌توانند محل چنین ترشحاتی باشند. این حملات از نظر شدت و مدت با هم تفاوت‌هایی دارند. به عنوان مثال می‌توانند از نظر شدت از یک عدم هوشیاری کوتاه تا تکان‌های عضلانی شدید و طولانی متفاوت باشند. حملات همچنین می‌توانند از نظر فراوانی نیز در افراد مختلف متفاوت باشند. در برخی از کودکان تعداد حملات کمتر از یک بار در سال است و برخی از آنها نیز تا چند بار در روز دچار حمله می‌شوند.

 بیماری صرع ارثی است؟

پزشکان معتقدند که در بسیاری از موارد، داشتن استعداد ژنتیکی همراه با فراهم آمدن شرایط محیطی می‌تواند منجر به ایجاد صرع شود. حدود 30 تا 40 درصد موارد ابتلا به صرع، ناشی از استعداد ژنتیکی است. بستگان درجه اول افراد مبتلا به صرع ارثی، دو تا چهار برابر بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.

جمع بندی نهایی

تشنج بیماری است که افراد زیادی با آن درگیر هستند. به عنوان پرستار کودک در منزل و فردی که وظیفه نگهداری از کودک را بر عهده دارد، باید با علائم و روش های مراقبت از این افراد به خوبی آشنا باشید. به یاد داشته باشید که در صورت مشاهده علائم برای اولین بار حتماً کودک را نزد پزشک ببرید و برای درمان و تشخیص بیماری اقدام کنید.