مراقبت از کودکان بیش فعال در خانه شرایط خاصی دارد. به‌خصوص اگر آن کودک دچار مشکل خاصی نیز باشد؛ این شرایط خاص‌تر و پیچیده‌تر خواهد شد. در این مطلب وب‌سایت سپید گستر می‌خواهیم توصیه‌هایی برای نگهداری بهتر و ساده‌تر کودکان بیش فعال در منزل ارائه دهیم. کودکان بیش فعال دارای تفاوت‌هایی اساسی در رفتار و درک محیط هستند؛ در نتیجه نیاز به در نظر گرفتن نکات بیشتری برای مراقبت هستند. این موضوع همچنین در صورت تصمیم به انتخاب پرستار کودک و نگهداری کودک در منزل ، جدی‌تر نیز می‌شود.
کودکان بیش فعال به چند دسته تقسیم می شوند؟
بسته به اینکه کدام نوع علائم در کودک قوی‌تر است؛ کودکان مبتلا به ADHD به سه دسته تقسیم می‌شوند:
کودکانی که بیشتر بی‌توجه هستند: برای این دسته از کودکان سازماندهی یا تکمیل یک کار، توجه به جزئیات یا پیروی از دستورالعمل‌ها یا حرف زدن با دیگران دشوار است. این کودکان به راحتی حواسشان پرت شده یا جزئیات کارهای روزمره را فراموش می‌کنند.
کودکانی که بیشتر بیش فعال- تکانشی هستند: بیقراری و بیش از حد صحبت کردن نشانه بارز این دسته از کودکان است. برای این دسته از افراد سخت است که برای یک مدت طولانی بی‌حرکت بنشینند. کودکان زیر 3 سال که به این نوع بیش فعالی مبتلا هستند به طور مداوم می‌دوند و می‌پرند و تکانشگر هستند. تکانشگر به افرادی گفته می‌شود که حرف دیگران را زیاد قطع می‌کنند و یا در جای نامناسب حرف بی‌ربط می‌زنند. برای این گروه از کودکان سخت است که صبر کرده تا نوبت حرف زدنشان شود.
کودکانی که ترکیبی از علائم دو نوع بالا را دارند: علائم دو نوع فوق به یک اندازه در کودک وجود دارد.
کودک بیش فعال چه نشانه هایی دارد؟
برای کودکان عادی نیز گاهی پیش می‌آید که در تمرکز و رفتار با مشکل مواجه شوند. اما کودکان مبتلا به ADHD با افزایش سن، رشد رفتاری را تجربه نمی‌کنند. در این گروه از کودکان علائم ادامه می‌یابد، می‌تواند شدید باشد و می‌تواند روی تحصیل و روابط اجتماعی آنها تاثیر منفی بگذارد. کودک بیش فعال ممکن است:
- زیاد رویاپردازی کند
- چیزهای زیادی را فراموش کند که روزمره هستند
- بی‌قرار باشد
- زیاد حرف بزند
- اشتباهات ناشی از بی‌دقتی انجام دهد یا ریسک‌های غیرضروری بکند
- در برابر وسوسه مقاومت برایش سخت باشد
- نتواند نوبت را رعایت کند
- در کنار آمدن با دیگران مشکل داشته باشد
کودکان بیش فعال چه خصوصیاتی دارند؟
کودکان مبتلا به ADHD در تمرکز کردن بر روی وظایف شخصی و کنترل توجه خود مشکل دارند. این موضوع می‌تواند تکمیل یک پروژه درسی را برای آنها چالش‌برانگیز کند. بیش فعالی عموما بر روی توانایی کودک برای مطالعه یا انجام امور روزمره تاثیر گذاشته و ممکن است منجر به استرس، اضطراب و افسردگی شود. برای برخی از افراد مبتلا به ADHD یک جا نشستن به شدت دشوار است. این کودکان معمولا حرکات بدنی زیادی دارند و مدام تغییر وضعیت می‌دهند و به راحتی حواسشان پرت می‌شود.
کودک بیش فعال را چگونه درمان کنیم؟
در بیشتر موارد، کودک بیش فعال با ترکیبی از رفتار درمانی و مصرف دارو درمان می‌شود. برای کودکان بیش فعالی که در سن پیش دبستانی (4-5 ساله) هستند؛ رفتار درمانی، به ویژه آموزش والدین در مورد نحوه برخورد با کودک خود، به عنوان اولین خط درمان قبل از آزمایش داروهای شیمیایی توصیه می‌شود. بنابراین اینکه چه درمانی بهتر عمل می‌کند می‌تواند به خود کودک و میزان همکاری خانواده بستگی داشته باشد. یک برنامه درمانی خوب و عالی شامل نظارت دقیق بر روی علائم، پیگیری نشانه‌ها و ایجاد تغییرات در صورت نیاز در طول مسیر خواهد بود.
با کودک بیش فعال چگونه رفتار کنیم؟
والدین، معلمان و حتی پرستار کودک همگی از جمله افرادی هستند که می‌توانند به کودک بیش فعال کمک کنند تا چالش‌های ADHD را پشت سر بگذارد. راهبردهای زیر اغلب مواردی هستند که در مواجهه با یک کودک بیش فعال استفاده از آنها به اطرافیان او توصیه می‌شود:
- داشتن یک برنامه مکتوب از تمامی وظایف کودک
- تقسیم وظایف بزرگ‌تر به کارهای کوچک‌تر و قابل مدیریت‌تر
- مرتب نگه داشتن وسایل و اسباب بازی‌های کودک
- ایجاد قوانین روشن و منسجم در خانه
- در نظر گرفتن پاداش یا تمجید از کودک در هنگام انجام وظایف
بهترین کاری که والدین یک کودک بیش فعال می‌توانند انجام دهند این است که او را تشویق کنند تا در فعالیت‌هایی شرکت کند که از آنها لذت می‌برد و قادر است به خوبی آنها را انجام دهد. با این کار عزت نفس کودک افزایش پیدا می‌کند. فعالیت بدنی و فرستادن کودک به کلاس ورزشی راه‌هایی هستند که برای کنترل انرژی و بهبود سلامت کلی کودک مفید قلمداد می‌شوند.
عوارض بیش فعالی در کودکان
ADHD درمان نشده می‌تواند منجر به ایجاد چندین عارضه روحی و جسمی از جمله موارد زیر شود:
- کاهش عزت نفس
- حادثه و آسیب فیزیکی
- بروز رفتارهای بزهکارانه یا پرخطر
- مشکل در تعامل با همسالان (مشکلات اجتماعی)
- اضافه وزن و اختلالات خوردن
- مشکلات خواب
بیش از دو سوم افراد مبتلا به ADHD حداقل یک بیماری همزمان دیگر نیز دارند که گاهی اوقات تشخیص علائم آن از علائم ADHD دشوار است.
نگهداری از کودکان پیش فعال
انتظارات خود را تغییر دهید
اولین قدم برای بهبود نگهداری از کودکان از کودکان بیش فعال، درک شرایط و تغییر انتظار والدین از آنها است. شما به عنوان والد یک کودک بیش فعال در قدم اول باید بپذیرید که فرزند شما دارای سطوحی از تفاوت با سایر کودکان است. تفاوت‌هایی که شکل مراقبت از کودک را نیز تغییر می دهد.
پس در درجه اول پیش‌فرض‌های خود را از یک کودک معمولی کنار بگذارید. و بکوشید با درک ویژگی‌های کودک خود و اختلالی که با آن درگیر است؛ شرایط بهتری را برای او فراهم کنید. شما باید تا جای ممکن درباره این اختلال اطلاعات کسب کنید؛ و شرایط فرزند خود را بهتر درک نمایید. شما باید بدانید که کودک بیش فعال دچار محدودیت‌هایی است که موجب رفتار متفاوت از او می‌شود. طبیعتا او کار اشتباهی را از عمد انجام نمی‌دهد و…
رژیم غذایی و دارویی کودک را جدی بگیرید!
اختلال بیش فعالی درمان‌های موثر زیادی دارد. این درمان‌ها نیز معمولا با تشخیص به موقع و درست مشکل از همان کودکی آغاز می‌شود. در این زمینه رژیم دارویی و غذایی کودک بیش فعال از هر چیز دیگری مهم‌تر است. چه خودتان مسئول نگهداری از فرزندتان باشید، و چه اقدام به استخدام یک پرستار کودک نمایید؛ بسیار مهم است که این موضوع را جدی بگیرید.
مصرف منظم و دقیق داروها و رژیم غذایی مناسب برای این کودکان، در ایجاد شرایط طبیعی بسیار موثر است. کودکان بیش فعال معمولا خیلی زود تحت تاثیر آشفتگی در مصرف دارو و رژیم غذایی نامناسب قرار می‌گیرند.
به رفتار کودک توجه کنید
کودکان بیش فعال نیازمند دریافت بازخوردهای فوری هستند. پس بسیار مهم است که به رفتار آنها توجه کنید؛ و در صورت داشتن رفتارهای مناسب از تشویقی متناسب با رفتار استفاده نمایید.
همچنین در طول روز دقایقی را به ارتباط مستقیم با کودک اختصاص دهید؛ تا بتوانید ارتباطی کامل و عمیق را با او ایجاد نمایید. فراموش نکنید که کودک شما علاوه بر کودک بودن دارای اختلال بیش فعالی نیز هست. پس با او به آرامی، نرمی و دقت صحبت کنید.
بیشتر بدانید: دلیل کم اشتهایی کودکان
به کودک آموزش دهید
فراموش نکنید که کودک شما می‌تواند هر کاری را بیاموزد. تنها تفاوت او در این است که از تمرکز کافی برای دقت و یادگیری برخوردار نیست. پس از کارهای ساده آغاز کنید، و این کارها را به وظایف ساده‌تر بشکنید. تا بتوانید کارهای شخصی و… را به او به صورت تدریجی آموزش دهید. دستورات شما باید ساده، کوتاه، واضح و موثر باشد.این کار در صورت مداومت می‌تواند بسیاری از مشکلات احتمالی کودک را حل کند؛ تا کودک بتواند در بزرگ‌سالی مانند سایر افراد حضوری موثر در جامعه داشته باشید.
آیا کودکان بیش فعال باید دارو مصرف کنند؟
ADHD یک اختلال بسیار قابل درمان است. رایج‌ترین داروهایی که برای این کودکان استفاده می‌شوند محرک‌ها هستند که با افزایش اثربخشی انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز، به بهبود تمرکز، حافظه و مهارت سازماندهی کمک می‌کنند. انواع مختلفی از این داروها وجود دارد که همگی به یک شکل عمل کرده اما افراد مختلف ممکن است به آنها واکنش‌های متفاوتی نشان دهند. رایج‌ترین فواید این داروها عبارتند از:
- بهبود تمرکز
- کاهش بیش فعالی
- کاهش رفتارهای تکانشی
- بهبود عملکرد تحصیلی
- عمده عوارض جانبی بالقوه آنها نیز عبارتند از:
- کاهش خفیف اشتها
- مشکلات خواب
- عصبی بودن یا بیقراری
اگر تصمیم دارید دارو را امتحان کنید؛ بهتر است مرتبا با پزشک یا پرستار کودک در ارتباط باشید تا به کمک آنها بتوانید احساسات و عملکرد کودک را ارزیابی کنید. دارو درمانی کودک باید همیشه به صورت آزمایشی انجام شود تا به محض بروز عوارض جانبی، مصرف قطع شود. یکی از مزایای داروهای محرک این است که خیلی سریع اثر می‌کنند. بنابراین شما می‌توانید در عرض چند روز تشخیص دهید که آیا داروی مصرفی کمک‌کننده است یا باعث عوارض جانبی شده است.
پرستار کودک بیش فعال باید چه ویژگی های داشته باشد؟
برای همه اطرافیان کودک بیش فعال داشتن اطلاعات مفید در مورد درمان، روال معمول و انتظارات بسیار مهم است. پرستار کودک عضوی از این تیم است و می‌تواند بخش مهمی از سیستم حمایتی خانواده باشد. پرستار چنین کودکانی باید در مورد موارد زیر اطلاعات کافی را داشته باشند.
- آیا من مسئول دادن دارو به کودک هستم؟
- آیا غذاهای خاصی وجود دارد که باید حتما در میان وعده‌ها به کودک بدهم یا از خوراندن آن به کودک اجتناب کنم؟ برخی از کودکان، صرف نظر از ADHD، حساسیت‌های غذایی دارند که می‌تواند بر رفتار آنها تأثیر بگذارد.
- این کودک چه روال یا برنامه‌ای را دنبال می‌کند؟
- آیا خانواده مشوق یا تنبیه‌ی برای برخی رفتارها تعریف کرده است؟
تست بیش فعالی کودکان
آزمایش ساده‌ای وجود ندارد که بتواند ADHD را تشخیص دهد. کودکان معمولا علائم را قبل از 7 سالگی تجربه می‌کنند. اما متاسفانه بیش فعالی با سایر اختلالات علائم مشترک زیادی دارد. بنابراین پزشکان قبل از شروع درمان بیش فعالی، احتمال افسردگی، اضطراب و برخی مشکلات خواب را بررسی می‌کنند. طبق راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) کودک باید حداقل شش علامت از نه علامت اصلی نوع خاصی از ADHD را داشته باشد تا تشخیص دقیق شود. علاوه بر این برای تشخیص، علائم فرد باید قبل از 12 سالگی و در محیط‌هایی، مانند مدرسه و خانه بررسی شوند. این نشانه‌ها باید در زندگی روزمره تداخل ایجاد کرده و با علائم سایر اختلالات روانی همپوشانی نداشته باشند.