سکته مغزی(اسکیمی مغزی) زمانی رخ می دهد که خون به قسمتی از مغز نرسد به همین دلیل مواد غذایی و اکسیژن به مغز نمی رسد در نتیجه سلول های مغز از بین می رود و ممکن است اگر سریع رسیدگی نشود دچار مشکلات جدی شود تا حد مرگ نیز ممکن است برسد به همین دلیلی اگر سریع رسیدگی شود تعداد سلول های مغزی که از بین می رود بسیار کمتر است و احتمال خطر آن نیز کاهش پیدا می کند اما با توجه به پیشرفت های موجود در علم پزشکی تعداد افرادی که با سکته مغزی فوت می کنند بسار کم شده اند. ما در این مقاله انواع سکته مغزی، علائم،روش پیشگیری سکته مغزی و… را بررسی می کنیم.
متخصصان می‌گویند که اگر افرادی که سکته مغزی کرده و جان سالم به در برده‌اند با روش‌ها و تکنیک‌های مراقبت از خود آشنا بوده و رعایت موارد حفظ سلامتی خود را بکنند، این شانس را دارند که تا سالیان متمادی به زندگی عادی خود ادامه دهند. دکتر ابراهیم عباسی متخصص فیزیوتراپی می‌گوید:
اگر شما سکته مغزی کرده‌اید وجان سالم به در برده‌اید باید خدا را شکر کنید که هنوز زنده هستید و باید شاکر باشید که در شرایط فعلی دچار سکته مغزی شده‌اید نه 50 سال قبل یعنی هنگامی که هیچ‌گونه درمان و فیزیوتراپی مؤثری برای این آسیب وجود نداشت. باید نسبت به آینده امیدوار و بسیار خوش‌بین باشید زیرا تحقیقات نشان داده پس از شش‌ماه توانبخشی روی افراد، 47 درصد بیماران هیچ‌گونه معلولیت فیزیکی نداشته، 26 درصد دچار معلولیت خفیف، 18 درصد دارای معلولیت متوسط و 9درصد معلولیت قابل توجه داشته‌اند.
اما به راستی سکته مغزی چیست؟
دکتر ابراهیم عباسی می‌گوید: سکته توقف جریان خون در بخشی از مغز است. مغز عضوی بسیار حساس و آسیب‌پذیر بوده و مرکز کنترل بدن (مرکز صدور دستورات و فرامین) مرکز تفکر و اندیشه و مرکز تنظیم فیزیکی است. هیچ‌یک از اعضای بدن پس از قطع جریان خون قادر به ادامه حیات به‌مدت طولانی نیستند زیرا خون، اکسیژن و سایر مواد غذایی را در اختیار اعضای مختلف بدن قرار می‌دهد و هنگامی که عمل مغز دچار اختلال می‌شود تأثیر آن بلادرنگ بر نحوه رفتار و عمل انسان ظاهر می‌شود.
وی درباره انواع سکته مغزی نیز می‌گوید: دو نوع سکته وجود دارد؛ سکته ناشی از کم خونی که مشهور به سکته ایسکمیک است و حدود 83 درصد سکته‌ها را شامل می‌شود که علت این نوع سکته ناشی از کم خونی و رسوب ذرات چربی در عروق مغزی است که باعث انسداد کامل شده و یا به‌صورت لخته سرگردان درآمده و سبب انسداد رگ‌های کوچک‌تر مغز می‌شود. وی درباره نوع دوم سکته‌ها نیز می‌گوید: نوع دوم سکته مغزی ناشی از خونریزی است که این نوع سکته در اثر خونریزی به‌وجود می‌آید و خونریزی ممکن است در هر نقطه از بدن رخ دهد. اما خونریزی در مغز و نواحی اطراف آن مسئله مرگ و زندگی را در پی دارد.
بیشتر بخوانید: بیماری ام اس
پیشگیری از سکته مغزی
بهترین راه برای جلوگیری از وقوع سکته مغزی، داشتن یک رژیم غذایی سالم، ورزش کردن به صورت منظم و پرهیز از مصرف سیگار و نوشیدن الکل است. این تغییرات همچنین می‌توانند خطر ابتلا به مشکلات زیر را نیز کاهش دهند:
- گرفتگی عروق با رسوبات چربی (آترواسکلروز)
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
اگر سابقه ابتلا به سکته مغزی را دارید؛ انجام این تغییرات می‌تواند به کاهش خطر ابتلای مجددتان به سکته مغزی کمک کند.
انواع سکته مغزی یا اسکیمی مغزی
موضوع مهمی که در مورد این بیماری وجود دارد این است که نوع سکته مغزی، می‌تواند روی شیوه درمان و شانس بهبود بیمار تأثیر بگذارد. به طور کلی انواع سکته مغزی عبارتند از:
- سکته مغزی ایسکمیک
- سکته هموراژیک
- حمله ایسکمیک گذرا
سکته مغزی خفیف
سکته مغزی خفیف به انسداد مختصری گفته می‌شود که در جریان خون موجود در مغز رخ می‌دهد. سکته مغزی خفیف که به عنوان حمله ایسکمیک گذرا (TIA) نیز شناخته می‌شود زمانی رخ می‌دهد که جریان خون ارسالی به بخشی از مغز، نخاع یا شبکیه برای مدت کوتاهی متوقف می‌شود. این حالت می‌تواند علائم لحظه‌ای شبیه سکته مغزی ایجاد کند؛ اما به سلول‌های مغز آسیب نمی‌رساند یا باعث ناتوانی دائمی نمی‌شود. برخی افراد سکته مغزی خفیف را به دلیل نامی که برای آن انتخاب شده خیلی جدی نمی‌گیرند. اما TIA اغلب یک علامت هشداردهنده اولیه برای وقوع احتمالی سکته مغزی در آینده است. تقریبا از هر سه نفری که سابقه TIA دارند؛ یک نفر دچار سکته مغزی می‌شود. خطر تجربه سکته مغزی به ویژه در 48 ساعت اول پس از وقوع TIA زیاد است.
سکته مغزی ناشی از خونریزی
این نوع سکته زمانی به‌وجود می‌آید که سرخرگ مغزی دچار پارگی شده باشد و در اثر آن خون وارد فضای مغز یا فضای بین سطح خارجی مغز و استخوان جمجمه شده باشد اما اختلال عصبی ناشی از سکته مغزی نیز یکی از پیامدهای آشنای بعد از هر سکته است. به گفته دکتر عباسی، مغز دارای دو نیمکره است که به‌صورت متقاطع (ضربدری) اعمال بدن را کنترل می‌کند.
فلج نیمه راست بدن که اصطلاحا به آن همی پلژی راست می‌گویند زمانی است که نیمه چپ مغز آسیب دیده است. افرادی که نیمه چپ مغزشان آسیب دیده از نظر زبانی و تکلم دچار اختلال می‌شوند و همچنین رفتار آنها نیز تغییر می‌یابد. این بیماران بسیار محتاط و نگران هستند و هنگام انجام وظایف و اعمال جدید دچار بی‌نظمی و عدم سازماندهی می‌شوند.
افرادی که نیمه راست مغزشان آسیب دیده و دچار همی پلژی چپ هستند دچار اختلالات در تجسم فضایی، تعیین مسافت و اندازه، موقعیت، سرعت حرکت، شکل و ارتباط بخش‌های اجسام می‌شوند. این افراد احساس نادرستی از توانایی‌های خود دارند زیرا از آنچه قادر به انجام آن هستند صحبت می‌کنند؛ به‌علاوه ممکن است این بیماران دچار بی‌دقتی و بی‌احتیاطی شوند.
شما می توانید مقاله حمام کردن بیمار مبتلا به دمانس را مطالعه کنید.
سکته ایسکمیک
سکته مغزی ایسکمیک شایع‌ترین نوع سکته مغزی است و زمانی اتفاق می‌افتد که یک لخته، جریان خون و اکسیژن‌رسانی به مغز را مسدود می‌کند. این لخته خون معمولا در مناطقی تشکیل می‌شود که در آن شریان‌ها به مرور زمان توسط رسوبات چربی (پلاک‌ها) باریک یا مسدود شده‌اند. این فرآیند در پزشکی با عنوان آترواسکلروز شناخته می‌شود. سرخرگ‌ها ممکن است به طور طبیعی با افزایش سن باریک‌تر شوند؛ اما عواملی وجود دارد که به طور خطرناکی این روند را سرعت می‌بخشد که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- مصرف دخانیات
- فشار خون بالا
- چاقی
- کلسترول بالا
- دیابت
- مصرف الکل
سکته هموراژیک
سکته‌های هموراژیک کمتر از سکته‌های ایسکمیک شیوع دارند و زمانی اتفاق می‌افتند که یک رگ خونی در داخل جمجمه می‌ترکد و به داخل و اطراف مغز خونریزی می‌کند. علت اصلی سکته هموراژیک فشار خون بالا است. این بیماری خاموش می‌تواند شریان‌های مغز را ضعیف کرده و احتمال شکافتن یا پارگی آنها را افزایش دهد. مواردی که خطر ابتلا به فشار خون را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- اضافه وزن
- مصرف الکل
- مصرف دخانیات
- کم تحرکی
- استرس
علائم سکته مغزی
مهم‌ترین علائم این بیماری عبارتند از:
- بی‌حسی یا ضعف ناگهانی در صورت، بازو یا پاها به خصوص در یک طرف بدن
- احساس گیجی ناگهانی
- مشکل در صحبت کردن یا مشکل در درک حرف‌های دیگران
- مشکلات بینایی در یک یا هر دو چشم
- سرگیجه، از دست دادن تعادل یا عدم هماهنگی بین اندام‌ها
- سردرد شدید ناگهانی و بدون علت شناخته شده
علائم سکته مغزی خفیف
علائم سکته مغزی خفیف مشابه علائم سکته معمولی است و عبارتند از:
- مشکل در صحبت کردن و فهمیدن حرف‌های دیگران
- ضعف یا بی‌حسی عضلانی که اغلب فقط در یک طرف بدن حس می‌شود
- سرگیجه
- کاهش تعادل
- مشکلات بینایی مانند دوبینی
- سردرد شدید بدون دلیل
علت سکته مغزی
سکته ایسکمیک و سکته هموراژیک دو نوع اصلی و جدی این بیماری هستند که به طرق مختلفی بر مغز تأثیر می‌گذارند و می‌توانند دلایل مختلفی داشته باشند.
درمان سکته مغزی
درمان سکته مغزی بستگی به نوع سکته دارد. بنابراین معمولا برای سکته‌های مغزی بسته به نوع آنها از درمان‌های زیر استفاده می‌شود:
سکته مغزی ایسکمیک و TIA
از آنجایی که لخته خون یا انسداد در مغز باعث ایجاد این دو نوع سکته می‌شود؛ تا حد زیادی تکنیک‌های درمان آنها مشابه است. این تکنیک‌ها عبارتند از:
- مصرف داروهای ترومبولیتیک که می‌توانند لخته خون موجود در شریان‌های مغز را درمان کرده؛ روند سکته را متوقف کرده و آسیب مغزی را کاهش دهند.
- ترومبکتومی مکانیکی که در آن پزشک یک کاتتر را درون رگ خونی بزرگ داخل سر بیمار قرار می‌دهد. سپس از وسیله‌ای برای بیرون کشیدن لخته از رگ استفاده می‌کند. این جراحی فقط در صورتی موفقیت‌آمیز خواهد بود که 6 تا 24 ساعت پس از شروع سکته مغزی انجام شود.
- استنت‌گذاری که در آن محل ضعیف شدن دیواره‌های شریانی تقویت می‌شود.
- عمل جراحی که فقط در موارد نادری که سایر درمان‌ها جواب ندهد کاربرد دارد و می‌توان به کمک آن لخته خون و پلاک‌ها را از شریان‌های بیمار خارج کرد.
سکته هموراژیک
سکته‌های مغزی ناشی از خونریزی یا نشت خون در مغز نیاز به استراتژی‌های درمانی متفاوتی دارند. این درمان‌ها عبارتند از:
- داروها: برخلاف سکته مغزی ایسکمیک، در سکته هموراژیک هدف درمان لخته شدن خون است. بنابراین، ممکن است برای مقابله با عوارض این سکته پزشک مصرف رقیق‌کننده‌های خون را تجویز کند. همچنین ممکن است داروهایی تجویز شوند که برای کاهش فشار خون، کاهش فشار مغز، جلوگیری از تشنج و جلوگیری از انقباض عروق خونی موثر باشند.
- کویلینگ: در طی این روش، پزشک یک لوله طویل را به ناحیه‌ای که خونریزی دارد یا رگ خونی آن ضعیف شده است هدایت کرده و سپس یک ابزار مارپیچ مانند را به قسمتی که دیواره شریان ضعیف است متصل می‌کند. این کار جریان خون را در ناحیه مسدود کرده و خونریزی را کاهش می‌دهد.
- کلمپ: در این روش جراح یک گیره کوچک را در قسمت پایه آنوریسم قرار دهد. این کار جریان خون را قطع کرده و از پارگی احتمالی رگ خونی یا خونریزی جدید جلوگیری می‌کند.
- عمل جراحی : اگر آنوریسم ترکیده باشد ممکن است برای قطع آنوریسم و جلوگیری از خونریزی اضافی، جراحی انجام شود.
فیزیوتراپی سکته مغزی
فیزیوتراپی جزء جدایی‌ناپذیری در مسیر بهبودی بیماران، بعد از ابتلا به سکته مغزی است. اولین اولویت این درمان این است که وضعیت بیمار از نظر پزشکی پایدار شود. بعد از این مرحله تمرکز بر روی توانبخشی است. توانبخشی می‌تواند شامل فیزیوتراپی، گفتار درمانی و کاردرمانی باشد. بهتر است این درمان در چند روز اول پس از وقوع سکته مغزی شروع شود تا به بازگشت هر چه بیشتر عملکرد طبیعی بدن کمک کند.
ما یک مقاله در مورد فیزیوتراپی در منزل نوشته ایم که می توانید آن ار مطالع کنید.
همی پلژی چیست و تفاوت آن با سکته مغزی
همی پلژی یک بیماری ناشی از آسیب مغزی یا آسیب نخاعی است که منجر به فلج شدن یک طرف بدن، ضعف، مشکلاتی در کنترل عضلات و سفتی عضلات می‌شود. شایع‌ترین علت همی پلژی سکته مغزی است که به مجاری قشر نخاعی در یکی از نیمکره‌های مغز آسیب می‌رساند.
اما مراحل بهبود سکته مغزی چگونه است؟
این متخصص فیویوتراپی می‌گوید: بسیاری از بیمارن ظرف چند ساعت تا چند ماه پس از بروز سکته مغزی بهبود نسبی و یا تقریبا کاملی را به‌دست می‌آورند. برخی از اختلالات نورولوژیک بیماران مزبور فلج، فقدان حس و گیجی ذهن است. برای رفع این اختلالات از تکنیک‌های فیزیوتراپی و توانبخشی بیماران استفاده می‌شود.
هدف از فیزیوتراپی در مراکز توانبخشی، دادن برنامه‌های مدون و طراحی‌شده جهت تسریع روند بهبودی بیمار است که طی شش ماه نخست پس از بروز سکته مغزی بدن حداکثر پاسخ را به درمان‌های فیزیوتراپی بدهد. پس دراین مدت باید تلاش پیگیر و متمرکز جهت بازگشت اعمال مختل شده سیستم عصبی انجام گیرد تا معلولیت و ناتوانی فرد سکته‌کننده برطرف شود.
البته باید توجه داشت که بازگشت اعمال بدن پس از گذشت شش ماه کاملا متوقف نمی‌شود بلکه طی روند تدریجی تا مدت دو سال ادامه می‌یابد. مثلا ممکن است فرد سکته‌ای به‌دلیل اختلال غیرقابل برگشت سیستم عصبی حین راه‌رفتن دچار لنگیدن هم باشد اما می‌توان با افزایش مسافت پیاده‌روی از میزان معلولیت کاست.
کلام اخر
سکته مغزی باعث می شود تا به مغز شما آسیب وارد شود و موجب می شود تا خطرات جدی به افراد آسیب دیده وارد شود و کسانی که پرستار سالمند هستند باید بسیار دقیق باشند و مراقبت را به خوبی انجام دهند و ما در این مقاله بسیاری از موضوعات را بررسی کرده ایم و اگر موضوعی هست که ما آن را بررسی نکرده ایم می توایند با ما در میان بگذارید و در اپدیت های بعدی به ان بپردازیم و مورد دوم حتما میزان رضایت خود را ازمقاله وارد کنید.