جدول برنامه غذایی کودک

چنانچه به دنبال آگاهی از برنامه غذایی کودک خود به طور کامل  و بر اساس مواد غذایی مورد نیاز او هستند؛ پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را بخوانید.

مطالعات ثابت کرده‌اند که شیر مادر نتایج سلامتی نوزادان، کودکان و مادران را ارتقا می‌دهد. از این رو نیازهای پزشکی و مراقبتی کودک را در آینده و بزرگسالی کم‌تر می‌کند. اما شیردهی چه مدت باید ادامه داشته باشد؟ چه موقع والدین باید در جدول برنامه غذایی کودک خود از غذای کمکی برای تغذیه فرزند دلبندشان استفاده کنند؟

چندین سازمان متمرکز بر سلامتی، از جمله آکادمی تغذیه و رژیم غذایی سازمان بهداشت جهانی، تغذیه انحصاری با شیر مادر را در سنین نوزادی توصیه می‌کنند. این به این معنی است که اگر نوزاد فقط در طی شش ماه اول زندگی خود از شیر مادر استفاده کند؛ می‌تواند از تغذیه بهینه و فواید سلامتی آن در آینده برخوردار شود.

حتی بعد از اضافه کردن غذای کمکی به برنامه غذایی کودک، متخصصان بهداشتی توصیه می‌کنند که شیردهی تا 24 ماهگی ادامه داشته باشد. پس از آن و مطابق جدول رشد سنی، باید کم کم این منبع غذایی کودک حذف شده و غذای سفره خانواده جایگزین آن شود. معرفی غذاهای کمکی به کودک یک نقطه عطف مهیج در زندگی والدین است. هنگامی‌که کودکان را با دنیای غذاهای جامد آشنا می‌کنید؛ به آنها کمک می‌کنید که رابطه خود را با غذا شکل دهند و یک سبک غذایی برای آنها ایجاد شود. زمان معرفی غذاهای جامد به نوزاد بستگی به میزان رشد کودک دارد. اما به هیچ عنوان انجام این کار قبل از چهار ماهگی توصیه نمی‌شود. مادر یا پرستار کودک در منزل، باید از جدول برنامه غذایی کودک مطلع باشد. چنانچه نمی‌دانید برنامه غذایی کودک را چگونه تغییر دهید در ادامه همراه ما باشید.

جدول برنامه غذایی کودک در سنین مختلف

ورود غذاهای جامد به برنامه غذایی کودک، به سرعت رشد او بستگی دارد. علائمی‌که کودک ممکن است برای آغاز خوردن غذاهای جامد داشته باشد شامل نشستن با کمترین پشتیبانی، نشان دادن کنترل خوب سر یا دست دراز کردن به سمت بشقاب غذای سایر اعضای خانواده است. اما مهم‌تر از آن این است اگر زودتر از رسیدن سن نوزاد به هر مرحله از جدول برنامه غذایی کودک که در زیر به آن اشاره خواهیم کرد؛ قصد شروع غذاهای کمکی به او را دارید حتما با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید.

جدول برنامه غذایی کودک

همانطور که در جدول برنامه غذایی کودک ملاحظه کردید غذای کمکی از هفت ماهگی از یک بار در روز شروع می‌شود. سپس کم‌کم به دو بار و در اواخر ماه هفتم و اوایل ماه هشتم به سه بار در روز می‌رسد. در این شرایط برخی از مادران احساس می‌کنند که کودکشان سیر نمی‌شود. در این صورت این مادران می‌توانند یک یا دو میان ‌وعده هم به برنامه غذای کودک خود اضافه کنند. البته هرگز نباید فراموش کرد که شیر غذای اصلی شیرخوار در سال اول زندگی او است. بنابراین نباید غذاهای کمکی را جایگزین آن کنید.

 پرهیز‌های غذایی تا قبل از 1 سالگی

در کنار این موارد برخی از مواد خوراکی به زعم باور بزرگترها مبنی بر خاصیت‌دار بودشان، نباید تا قبل از 1 سالگی به برنامه غذایی کودک وارد شوند. زیرا مطالعات نشان داده ورود این مواد خوراکی قبل از 1 سالگی به برنامه غذایی کودک می‌تواند زمینه ساز بیماری‌های آلرژیکی در آینده باشند. مادر یا پرستار کودک باید به این موارد آلرژی زا دقت کند. برخی از این مواد عبارتند از:

• عسل
• سفیده تخم‌مرغ
• شکلات
• بادام‌زمینی
• خربزه
• کیوی
• آلبالو
• گیلاس
• انواع توت (توت فرنگی، توت سفید، شاه‌توت، تمشک)
• نوشابه‌های صنعتی
• آبمیوه‌‌های صنعتی
• قهوه
• کاکائو
• چیپس
• پفک
• انواع فست فود‌ها (سوسیس، کالباس، همبرگر و….)

مقاله واکسن کودکان را حتما بخوانید.

 برنامه غذایی کودک از پایان شش ماهگی تا پایان هفت ماهگی

در این ماه برنامه غذایی کودک تغییرات اساسی می‌کند. کودک برای اولین بار طعمی ‌به جز شیر را تجربه خواهد کرد. این کار برای کودک و والدین یک نقطه عطف در رشد و همچنین یادگیری مهارت بلعیدن محسوب می‌شود.

تهیه اولین مکمل در برنامه غذایی کودک

در این رنج سنی بهتر است برای شروع غذای کمکی به نوزادان از غذاهای نرم و آبدار، بدون ادویه و بدون نمک شروع کنید. در این مرحله باید دقت شود تا مواد غذایی سبب ابتلای کودک به آلرژی نشود. از این رو غذای کمکی که به شیرخوار داده می‌شود؛ باید نرم و ساده باشد. برنج ماده غذایی پر ارزش و ساده‌ای است که می‌تواند این امکان را برای کودک فراهم کند. به این منظور آرد برنج اولین ماده غذایی پیشنهادی برای استفاده به عنوان غذای کمکی کودک است.

از آنجا که حساسیت به بادام درختی بسیار نادر است؛ یک گزینه عالی برای دریافت ویتامین بیشتر در برنامه غذایی کودک همین ماده غذایی است. از این رو ترکیب حریره بادام با آرد برنج یک غذای کمکی فوق العاده را تشکیل می‌دهد که اکثر کودکان مزه آن را دوست دارند. اما برخی از شیرخواران ممکن است مزه فرنی را به تنهایی دوست نداشته باشند. در این صورت اگر صلاح دانستید می‌توانید تکه کوچکی نبات داخل فرنی بیاندازید یا از یک حلقه موز رسیده یا رنده شده و یا یک تکه سیب درختی برای مزه‌دار شدن آن کمک بگیرید. این کار ممکن است طعم فرنی را برای کودک دلپذیرتر کند.

مقاله انواع بازی با کودکان را حتما بخوانید.

طرز خوراندن اولین وعده غذای کودک در هفت ماهگی

برای شروع غذای کمکی در برنامه غذایی کودک بهتر است روز اول یک ‌بار و با توجه به میل نوزاد، به مقدار یک تا دو قاشق مرباخوری از فرنی آرد برنج و حریره بادام، هر زمان که شیرخوار در وضعیت مناسبی بود مثلا صبح‌ها بعد از تغذیه وعده شیر اصلی به او خورانده شود. این نکته را در نظر داشته باشید که برای شروع این مرحله لازم است نوزاد رغبت کافی برای خوردن نشان دهد. هرگز به زور این کار را انجام ندهید. 

مقدار غذای کمکی در روز دوم در صورت میل و درخواست شیرخوار به دوبار می‌رسد. به این منظور می‌توانید وعده‌ها را به یک تا دو قاشق مرباخوری در صبح و یک تا دو قاشق مرباخوری در عصر تقسیم کنید. سعی کنید تعداد قاشق‌ها روز سوم تا هفتم به تدریج بیشتر شود تا نهایتا به 10 قاشق مرباخوری برسد.

 برنامه غذایی کودک در هفته دوم هفت ماهگی

وعده‌‌های غذای کمکی نوزاد در هفته دوم ماه هفتم بیشتر خواهد شد. در این هفته غذای کمکی شیرخوار علاوه بر فرنی، سوپی با غلظت ماست است. بهتر است این سوپ در روزهای اولیه تنها مخلوطی از برنج و گوشت باشد و در روزهای آینده هویج و سبزیجات به آن اضافه ‌شود. گوشت موجود در سوپ اگر قرار است گوشت قرمز باشد، ماهیچه گوسفندی یا گوشت چرخ‌کرده بدون چربی گوسفندی و یا گوشت سینه یا ران مرغ یا بوقلمون بهترین گزینه هستند.

برای شروع خوراندن سوپ به کودک، بهترین زمان وعده ظهر به مقدار یک تا دو قاشق مرباخوری است. به تدریج مقدار آن بسته به میل شیرخوار افزایش می‌یابد. در این شرایط وعده فرنی یا حریره بادام ظهر را با سوپ جایگزین کنید. از این رو برنامه غذایی کودک در اواخر هفته دوم هفت ماهگی، به این شکل خواهد بود که صبح‌ها فرنی یا حریره بادام خواهد خورد و ظهرها با سوپ تغذیه می‌شود.

اگر لازم دانستید برای مزه‌دار کردن سوپ کودک می‌توانید به تدریج از انواع سبزی‌ها مانند جعفری، گشنیز، شوید، کرفس، کدو خورشتی، کدو حلوایی، لوبیا سبز و سیب ‌زمینی استفاده کنید.

 برنامه غذایی کودک در هفته سوم هفت ماهگی

اگر طبق برنامه گفته شده پیش رفته باشید؛ تعداد وعده‌‌ها در برنامه غذایی کودک در این هفته به سه بار در روز با 3 غذای مختلف افزایش پیدا می‌کند. بنابراین برای سیر کردن کودک می‌توانید علاوه بر فرنی و سوپ، از انواع پوره‌ها مانند پوره سیب زمینی، هویج و… هم استفاده ‌کنید.

یکی از روش‌های تهیه پوره برای کودکان مخلوط کردن سبزی یا صیفی پخته شده با شیر مادر یا شیر پاستوریزه جوشیده و مقداری کره یا هر روغنی که در دسترس دارید است. در مواردی هم بنا به دلخواه می‌توانید از آب گوشت یا آب مرغ هم برای نرم کردن پوره استفاده کنید.

 هفته چهارم برنامه غذایی کودک در هفت ماهگی

در این هفته می‌توانید از انواع سبزی‌ در تهیه سوپ کودک استفاده کنید. برنامه غذایی کودک در طول روز سه مرتبه و به این شکل خواهد بود که صبح‌ها فرنی، ظهرها سوپ‌‌های متنوع با انواع سبزیجات و عصرها نیز پوره باشد.

مقاله چند نکته مهم برای تنظیم خواب کودکان را مطالعه کنید.

برنامه غذایی کودک در هشت ماهگی

یکی از نکات مهم در برنامه غذایی کودک این است که هرگز نباید با ورود به هفته‌های جدید، وعده‌ای از این برنامه حذف شود. از این رو نیز در هفته اول هشت ماهگی باید ضمن ادامه برنامه قبل، زرده تخم ‌مرغ کاملا پخته شده را هم به برنامه غذایی کودک اضافه کنید. برای شروع می‌توانید در روز اول به اندازه یک نخود از زرده تخم‌ مرغ آبپز را برداشته با آن را با کمی ‌شیر مادر یا آب جوشیده نرم کرده و به شیرخوار بدهید.

در ادامه هر روز صبح علاوه بر دادن فرنی یا حریره بادام، مقداری زرده تخم‌ مرغ نیز به کودک بدهید. سعی کنید در هر روز به‌ تدریج به مقدار زرده اضافه کنید تا ظرف 10 روز آینده، حجم این وعده به یک زرده کامل برسد. در مقدار آن زیاده‌روی نکنید و بنا به میل کودک پیش بروید. زمانی که کودک توانست یک زرده کامل را بخورد از آن به بعد، هر روز نصف زرده تخم ‌مرغ را به او بدهید.

چنانچه کودک شما از خوردن زرده سفت شده تخم‌ مرغ امتناع می‌کند؛ می‌توانید آن را در سوپ او بریزید. اگر مشاهده کردید که شیرخوار زرده تخم ‌مرغ به صورت نیمرو را با میل و اشتها می‌خورد؛ هیچ مشکلی ندارد. اما هرگز زرده تخم ‌مرغ عسلی را به شیرخوار ندهید.

برنامه غذایی کودک در هفته دوم هشت ماهگی

از این هفته شکل سوپ کودک به آش نزدیک می‌شود. به این ترتیب با اضافه کردن بلغور جو یا حبوبات سبک مانند عدس و ماش که هضم آسان‌‌تری دارند؛ می‌توانید سوپ را به آش تبدیل کنید. از این هفته از ماه هشتم، به تدریج می‌توانید علاوه بر پوره، آب میوه‌های طبیعی خانگی که از میوه‌‌هایی مانند سیب، گلابی، هلو، زردآلو، هندوانه تهیه شده و یا شیر موز را به برنامه غذایی کودک اضافه کنید. آب ‌میوه‌ خانگی را می‌توانید به اندازه شش تا 12 قاشق مرباخوری در روز به کودک بدهید. بهتر است برای این کار از یک لیوان کمک بگیرید؛ تا نوزاد کم کم با روش نوشیدن مایعات با لیوان آشنا شود. 

برنامه غذایی کودک در هفته‌های سوم و چهارم هشت ماهگی

از انجا که کودک در هفته‌های قبل کم کم با با بلعیدن و نوشیدن آشنا شده است؛ بد نیست در مواقعی که احساس می‌کنید او وعده شیرش را کامل خورده است ولی دوست دارد چیزی را برای بازی در دهان خود قرار دهد مقداری نان به او بدهید. اما مراقب باشید که تکه بزرگی از آن را نبلعد. ماست نیز یک ماده غذایی بسیار مفید است که اکثر کودکان آن را دوست دارند. بنابراین دو هفته در طول روز یا در کنار سفره خانواده سعی کنید چند قاشق ماست به کودک بدهید.

برنامه غذایی کودک در ماه‌‌های نهم و دهم

بد نیست بدانید بیشتر کودکان از 9 ماهگی می‌توانند با دست خودشان غذا بخورند و یا مایعات را با استفاده از هر دو دست خود با لیوان‌های دسته‌دار بنوشند. بنابراین در این سن غلظت غذاهای کودک را بیشتر کنید. مثلا غذاهایی مانند حلیم و کته بهترین گزینه هستند. از این رو سعی کنید در ماه‌های نهم و دهم کم کم برنامه غذایی کودک را به سمت غذاهای جامد نرم پیش ببرید. این مطلب را در نظر داشته باشید که اگر در انجام این کار تعلل کنید ممکن است در آینده، خطر ایجاد مشکلات تغذیه‌ای کودک را تهدید کند. 

در این دو ماه برنامه غذایی کودک شامل نان، ذرت، ماکارونی، رشته فرنگی و سایر حبوبات به غیر از نخود و لپه می‌باشد. بنابراین می‌توانید تنوعی زیادی به سوپ‌ها، آش‌ها، حلیم‌ها و پلوهایی که برای او تهیه می‌کنید بدهید. لازم به یادآوری است که حتما حبوبات را از قبل خیس کنید و پس از اینکه کاملا پختند به غذای کودک اضافه کنید.

برنامه غذایی کودک در ماه‌‌های یازدهم و دوازدهم

کودک در این ماه به لحاظ خوردن غذاهایی با غلطت زیاد و نیمه جامد، کاملا مهارت جویدن را یاد گرفته است. از این رو هر چند که او دندان ندارد اما به راحتی می‌تواند همه چیز را با لثه‌ها و آرواره‌‌های خود بکند. بنابراین هنگام غذا خوردن کودک لازم است یه شخص ناظر بر رفتار او باشد. از آنجا که او کاملا یاد گرفته با دست‌های خود اشیاء را بردارد و به دهان بگذارد؛ هرگز او را در مواجحه با مواد غذایی تنها نگذارید. کم کم با آشکار شدن دندان‌ها، مهارت‌‌های حرکتی او نیز تکمیل می‌شود. شیرخوار می‌تواند تکه‌هایی از غذا را با دندان‌های خود بکند؛ سپس آنها را بجود و به سمت عقب دهان برده و آن را ببلعد. بنابراین در این ماه‌ها والدین باید دقت کنند تا با در اختیار قرار دادن غذاهایی که کودک می‌تواند با دستش آنها را بردارد و بجود؛ مهارت‌های او را تقویت کنند.

در این دو ماه می‌توانید انواع کته‌ها، پلوها، خوراک‌ها و کباب‌ها را در برنامه غذایی کودک بگنجانید. دفعات غذای کمکی او مانند ماه‌‌های نهم و دهم، سه تا چهار وعده در روز است. در صورت تمایل، کودک می‌تواند از انواع آب میوه، میوه، خرما، بستنی، حلوا خانگی، بیسکوییت و انواع برشتوک‌ها به عنوان میان وعده استفاده کند.

در تهیه غذای کودک در این ماه‌ها به مصرف کم نمک توجه کنید. منابع پروتئینی مورد نیاز در برنامه غذایی کودک را باید از طریق انواع گوشت‌‌های قرمز مانند گوشت گوسفند، گوساله، شتر، جگر و یا همچنین گوشت سفید مانند ماهی یا گوشت پرندگانی مانند مرغ، اردک، غاز، کبک و بوقلمون تامین نمایید. همچنین مصرف تخم ‌مرغ، پنیر، غلات، حبوبات و سبزی‌ها در کنار این منابع پروتین حیوانی که بسیار مهم هستند را فراموش نکنید. 

برنامه غذایی کودک 24 ماهه تا 60 ماهه

کودکان در این ماه‌ها، در حدود 2 تا 6 سال سن دارند. بنابراین مهارت‌های غذا خوردن و مهارت‌های حرکتی آنها کاملا شکل گرفته است. معمولا سلیقه غذایی کودکان از سن 2 سالگی مشخص می‌شود. پس او به راحتی می‌تواند غذای مورد علاقه‌اش را انتخاب کند و از خوردن غذایی که مزه آن را دوست ندارد امتناع کند. نقش والدین در مشخص شدن این عادات غذایی بسیار مهم است. کودک در این سن توجه بسیاری به سفره خانواده و موارد مصرفی آنها دارد. بنابراین به شدت توصیه و تاکید می‌کنیم که والدین نیز برنامه غذایی سالم و مفیدی را رعایت کنند تا الگوبرداری کودک از آنها سبب نشود در آینده مشکلات تغذیه ای فراوانی پیدا کند. 

در این سال‌ها سعی کنید وعده‌های غذایی کودک را به 5 تا 7 وعده اصلی برسانید. انواع حبوبات، سبزیجات و صیفی‌جات را در برنامه غذایی کودک قرار دهید. در سبد غذایی سفره خانواده از انواع گوشت‌ها استفاده کنید. هر چند او دیگر نوازاد نیست؛ اما دقت کنید حتما در طول روز از شیر پاستوریزه برای جذب کلسیم استفاده کند. قطره ویتامین دی را با تجویز پزشک همچنان به او بدهید. 

در این مطلب سعی کردیم به طور کامل برنامه غذایی کودک را در سنین مختلف توضیح دهیم. از آنجا که مادر شدن یک اتفاق خوشایند و زیباست؛ از این رو پرورش یک کودک سالم و با نشاط می‌تواند ثمره این اتفاق را شیرین‌تر کند. پس توصیه می‌کنیم با توجه کردن به برنامه غذایی کودک موجبات سلامتی بیشتر او را در آینده فراهم کنید. 

مرکز پرستاری در منزل سپید گستر، بهترین پرستاران کودک را دارد و می توانید با تماس با کارشناسان سپید گستر مشاوره و راهنمایی بگیرید.